Wetterskip Fryslân heeft in het water van de Jelsumer Feart een te hoge concentratie PFOS gemeten. Omdat de risico’s voor de volksgezondheid op dit moment niet precies bekend zijn, adviseert de GGD Fryslân om voorlopig geen gebruik te maken van water uit de Jelsumer Feart. In deze brief leest u wat dit voor u betekent, waar u terecht kunt met vragen en welke vervolgstappen we gaan zetten.
Wat is PFOS?
U heeft misschien al wel van deze stof gehoord. PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) behoort tot de verzamelgroep PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen). PFAS zijn sterke verbindingen die water, vet en vuil afstoten. Het wordt bijvoorbeeld verwerkt in regenkleding en pannen. De stof PFOS in het schuim van brandblussers en werd gebruikt in fabrieken. Het stofje is vrijwel onverwoestbaar en breekt niet af in de natuur.
Wat betekent dit voor mij?
We kunnen ons voorstellen dat u meer wilt weten over de gezondheidsrisico’s van PFOS. Daarom hebben wij contact opgenomen met GGD Fryslân. Op dit moment is nog onvoldoende duidelijk wat de gezondheidsrisico’s precies zijn. Of mensen rondom de Jelsumer Feart meer PFOS binnenkrijgen en daardoor extra gezondheidsrisico lopen, hangt van veel factoren af. Volgens de GGD is er verder onderzoek nodig naar de verspreiding.
In de tussentijd adviseert GGD Fryslân om:
- Het water uit de Jelsumer Feart niet te drinken.
- Het water uit de Jelsumer Feart niet te gebruiken voor besproeiing van (moes)tuinen.
- Niet in de Jelsumer Feart te zwemmen.
- Geen vis uit de Jelsumer Feart te eten.
Voor deze adviezen kijkt de GGD naar langdurig gebruik van het water. Als u bijvoorbeeld een enkele keer in het water heeft gezwommen, is het extra gezondheidsrisico door PFOS in de Jelsumer Feart te verwaarlozen.
Vee en huisdieren te laten drinken uit de Jelsumer Feart en erin te laten zwemmen is voor eigen risico.
Hoe is PFOS in de Jelsumer Feart ontdekt?
Wetterskip Fryslân wil de Jelsumer Feart baggeren. Dit is nodig voor een goede afvoer van water bij veel neerslag of aanvoer bij droogte. Het gaat om de vaart die begint bij het gemaal van de vliegbasis Leeuwarden en uitmondt in de Dokkumer Ie. Voorafgaand aan een baggerproject onderzoekt het waterschap altijd de kwaliteit van de bagger. Bij dit onderzoek zijn over een lengte van bijna 2 kilometer sterk verhoogde concentraties PFOS in de waterbodem gevonden.
Aanvullend waterbodemonderzoek is nodig om vast te stellen wat de oorzaak en omvang is van de vervuiling. De verontreinigde bagger mag sowieso niet worden verspreid over het land, maar moet worden afgevoerd maar een erkende verwerker. Wetterskip Fryslân maakt hiervoor een plan van aanpak.
PFOS zit ook in het oppervlaktewater
Om te bepalen of het oppervlaktewater van de Jelsumer Feart ook vervuild is met PFOS, heeft Wetterskip Fryslân recent, op 1 maart 2024, op drie locaties watermonsters uit de vaart gehaald. Deze monsters zijn in het laboratorium van het waterschap onderzocht. Uit dit onderzoek blijkt dat het water van de vaart, net als de bodem, sterk verontreinigd is met PFOS. GGD Fryslân adviseert aan de hand van de resultaten het water voorlopig niet te gebruiken.
Wat gaat er de komende tijd gebeuren?
- Aanvullend onderzoek waterkwaliteit
Op dinsdag 5 maart is Wetterskip Fryslân een tweede onderzoek naar de waterkwaliteit van de Jelsumer Feart en omliggende sloten gestart. Wetterskip Fryslân neemt hierbij op meer en andere plekken (dan bij het eerste onderzoek) watermonsters. Zo krijgen we een beter beeld van de verspreiding van de PFOS en de mogelijke bron(nen) waar de PFOS vandaan komt. De resultaten delen we met de gemeente en GGD Fryslân.
- Aanvullend onderzoek waterbodem
Inmiddels is ook een aanvullend onderzoek naar de waterbodem van de sloten en vijverpartijen op het terrein van de vliegbasis gestart. De resultaten van dit onderzoek zijn in de loop van deze maand bekend.
In de week van 11 maart 2024 start een aanvullend onderzoek in de Jelsumer Feart, omliggende sloten en een deel van de Dokkumer Ie. Bij dit onderzoek gaat het om de waterbodem in het bovenstroomse deel van de Jelsumer Feart langs de Tsjessingawei (gedeelte tussen de vliegbasis en het gemaal) en dezelfde 3 bemonsteringsvakken als bij het eerste waterbodemonderzoek. Alleen wordt de hele sliblaag op de waterbodem nu onderzocht. Daarnaast vindt er aanvullend waterbodemonderzoek plaats in aanliggende sloten die in open verbinding staan met de Jelsumer Feart en hetzelfde waterpeil hebben als de vaart. Dat onderzoek gebeurt ook in een klein deel van de Dokkumer Ie. De Dokkumer Ie is als vaarweg in beheer van de provincie. We verwachten dat de uitslagen in de loop van april bekend zijn.
We informeren u over mogelijke verdere maatregelen
Wetterskip Fryslân doet nu dus verder onderzoek naar de PFOS-verontreiniging van het water en (vanaf 11 maart) van de waterbodem. Ook geldt vanaf nu het bovenstaande GGD-advies. Zodra er meer informatie is of maatregelen worden genomen die van u van belang zijn, dan informeren we u daarover.
Uitnodiging bewonersbijeenkomst
Samen met gemeente Leeuwarden en GGD Fryslân organiseren wij op donderdagavond 7 maart 2023 om 19.00 uur een bewonersbijeenkomst in het hoofdkantoor van Wetterskip Fryslân.
Meer weten?
Op onze website hebben we een pagina ingericht met alle informatie: www.wetterskipfryslan.nl/jelsumerfeart
Hier vindt u bijvoorbeeld ook een overzicht met vragen en antwoorden. Staat uw vraag daar niet bij? Neem dan contact met ons op. Dat kan via telefoonnummer 058-292 22 22. U kunt ook mailen naar info@wetterskipfryslan.nl.
Stel gerust uw vragen
We kunnen ons voorstellen dat u vragen heeft na het lezen van deze brief. Neem dan contact met ons op.
- Vragen over gezondheid in relatie tot PFOS? U kunt met de GGD Fryslân contact opnemen via telefoonnummer 088-229 92 22 en mail: milieuengezondheid@ggdfryslan.nl. Bereikbaar op werkdagen tussen 08.30 en 16.30 uur. Veelgestelde vragen over publieke gezondheid vindt u op www.ggdfryslan.nl/jelsumerfeart.
- Vragen over het waterbodem- en waterkwaliteitsonderzoek? U kunt met het Klantencontactcentrum van Wetterskip Fryslân contact opnemen via telefoonnummer
058-292 22 22 of mail uw vraag naar: info@wetterskipfryslan.nl. Bereikbaar op werkdagen tussen 08.30 en 17.00 uur. - Algemene vragen over PFAS in de gemeente Leeuwarden? Op www.leeuwarden.nl/PFAS vindt u de meest gestelde vragen. U kunt ook bellen met de gemeente via telefoonnummer 14 058. Bereikbaar op werkdagen tussen 08.30 en 17.00 uur.
We zullen u blijven informeren over de ontwikkelingen.