DOARPENFISY JELSUM-KOARNJUM

DOARPENFISY JELSUM-KOARNJUM

Inleiding:

Doarpsbelang Jelsum-Koarnjum wil met dit document een visie voor de beide dorpen neerleggen voor de komende 10 jaar (2020-2030).

Een dorpenvisie is een plan waarin wordt aangegeven wat – volgens de inwoners – de gewenste ontwikkelingen zijn voor de leefbaarheid van onze dorpen en hun naaste omgeving.

Leefbaarheid is zeer belangrijk en krijgt steeds meer aandacht van de overheid. Om die overheid te informeren over de wensen en mogelijkheden in onze dorpen is dit document opgesteld.

De inwoners van Jelsum en Koarnjum verwoorden het beeld dat ze hebben van hun dorp voor nu en over de komende 10 jaar in dit document aan de hand van een aantal thema’s:

Woningbouw

Voorzieningen

Woonomgeving

Verkeer

Duurzaamheid

Ouderen

Jeugd

Een visie veronderstelt “vooruit kijken”, maar een terugblik kan daarvoor een goed fundament vormen; waar nodig is een thema vanuit historisch perspectief benaderd.

WONINGBOUW

Het aantal inwoners van onze dorpen is in de loop der jaren nogal veranderd:

                       1960    1979    2010    2014    2018

Jelsum            615*    501      354      338      320       *Jelsum was in 1960 het 2e dorp in

Koarnjum        405      435      453      449      420         grootte na Stiens (Britsum: 604,

Totaal             1020    936      807      787      740         nu 950)

Er zijn verschillende oorzaken te noemen voor het teruglopen van het aantal inwoners in Jelsum:

– sluiting van de zuivelfabriek in 1959

– afbraak van 29 woningen aan It P.Rindertsreedsje en de Brédyk met herbouw verdeeld over Jelsum en Koarnjum (zie toename tussen 1979 en 2010).

Voor Koarnjum en Jelsum gelden als oorzaken:

– bouwstop ten gevolge van de aanwezigheid van Vliegbasis Leeuwarden.

– wegtrekkende werkgelegenheid door verdwijnende middenstand en toenemende mechanisatie in de landbouw

– gezinsverdunning (nu: 2,3 personen per huishouding)

– afbraak en samenvoeging woningen en bestemmingswijziging van woningen.

In het Structuurschema Militaire Terreinen zijn voor de vliegbasis lawaaibelasting contouren vastgesteld. In dit SMT staat beschreven dat het aantal gehinderde bewoners binnen de 45KE-zone niet mag toenemen. Milieubeperkingen, die aan deze contour worden toegekend zijn opgenomen in het Bestemmingsplan Dorpen.

Als we nu zien dat sinds de invoering van de bouwbeperking van 40 jaar geleden in onze dorpen de bevolking is afgenomen met zo’n 200 personen dan is de vraag om woningbouw weer toe te staan – zij het onder voorwaarden – alleszins te rechtvaardigen! Verkennend overleg met Defensie kan wellicht een opening bieden.

In het Bestemmingsplan Dorpen zijn voor een paar locaties een wijzigingsbevoegdheid opgenomen. Zodoende kon in de Hoatse de Jongstrjitte een woning worden gebouwd (oorspronkelijk ruimte voor 2^1).

Een andere locatie was aan de Giele Anemoanstrjitte-Skeltedyk genoemde voor 3 woningen; helaas heeft Leeuwarderadeel gemeend deze grond te moeten verkopen……

De derde locatie is het aanstaande te saneren terrein van Martenawei 4 voor 4-5 woningen.

Andere mogelijke locaties: Martenawei, Skeltedyk, ten noorden van de Joussenwei bij de Holwoartelstrjitte, tussen Holwoartelstrjitte en Spoardyk. In overleg met de gemeente  moet er een gedegen onderzoek naar nieuwe woningbouwlocaties komen.  

Er is behoefte aan betaalbare huurwoningen en/of kleine, betaalbare koopwoningen voor jong (voorkeur) en oud. Toepassing van de eiland-regeling om jongeren binnen onze dorpen te houden bij het toewijzen van huurwoningen bespreken met de woningstichting. Geen verkoop van huurwoningen (prestatie afspraak met gemeente).

Ontwikkeling van Vijver Zathe blijven volgen.

VOORZIENINGEN

Onze dorpen hebben de volgende voorzieningen:

Dorpshuis De Bining, een florerend dorpshuis wat beheerd wordt door een stichtingsbestuur en wordt bemand door een 50-tal vrijwilligers. Het gebouw heeft 4 zalen voor 16 – 150 personen met een toneel, 2 kleedkamers met sanitair en 2 biljarts.

Punt van zorg is de beschikbaarheid van vrijwilligers; zij zijn wel de ruggengraat van onze dorpen! Zoeken naar slimme oplossingen.

Twee kaats- en voetbalvelden, een kunstgras wedstrijd- trainingsveld, kleedgelegenheden met sanitair en een kantine.

De grasvelden zijn in eigendom bij de gemeente, het kustgrasveld is eigendom van de Stichting Flapbrêge; beide worden onderhouden door de BV Sport Leeuwarden en door vrijwilligers van vv DTD. Ook de kleedgelegenheden en kantine worden onderhouden en bemand door vrijwilligers van DTD.

Punt van zorg is de deelname van voldoende spelers en speelsters om een constant aantal elftallen overeind te houden. Hoe gaat het verder met de samenwerking met SC Stiens?

Twee kerkgebouwen, de Genovevakerk te Jelsum en de Nicolaaskerk te Koarnjum.

Beide kerken worden behalve voor de erediensten van de Protestantse Gemeente te Britsum-Koarnjum-Jelsum gebruikt voor culturele evenementen uitgaande van respectievelijk de Stichting Dekema en Huiskamertheater De Wier.

De kerkgebouwen zijn eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en worden bemand door leden van de Plaatselijke Kommissie van de S.A.F.T.

Dekema State te Jelsum omvat naast de state op het landgoed met stinzenplanten een koffie-/theeschenkerij en de Boersmastate (beide met terras) voor ontvangst grotere groep bezoekers.

Martena State wordt particulier bewoond en heeft op het landgoed nog een 3-tal woningen. Het oorspronkelijke landgoed is eigendom van de PKN-gemeente Britsum-Koarnjum-Jelsum en wordt beheerd door een stichtingsbestuur. Het park wordt onderhouden door vrijwilligers met hulp van It Fryske Gea. In 2019 werd het landgoed uitgekozen (uit 200 unieke botanische locaties!) tot beste hotspot van Nederland vanwege de unieke stinzenflora! Onlangs werd het park uitgebreid met een bos van ruim 1 ha, ontstaan vanuit het landschapsplan van een eerder landinrichtingsplan.

De Túnmanswente is een voormalige tuinmanswoning op het landgoed Martena State en dient nu als trainingslocatie voor een horecaopleiding en voor opleiding landschapsbeheer.

De Túnmanswente bevat een Bêd&Brochje, een theetuin, een streekproductenwinkel en wordt gebruikt als groepsrestaurant, vergaderaccomodatie en toeristisch informatiepunt. De accommodatie wordt gerund door studenten van de Middelbare Hotelschool Friesland College en Nordwin College onder begeleiding van de (vrijwillige) beheerders.

In Koarnjum bevindt ten zuiden van de Nicolaaskerk een ijsbaan, die wordt beheerd door de ijsbaanvereniging “Meiïnoar Ien”.

Huiskamertheater De Wier is de nieuwste aanwinst in onze dorpen. Het biedt bijna het jaar rond aan maximaal 35 bezoekers een grote verscheidenheid aan optredens door muzikanten, vertellers, voordrachtkunstenaars, enz. Voor optredens met groter publiek wordt uitgeweken naar de Nicolaaskerk.

In beide dorpen is een speeltuin, waarvan het beheer gerund wordt door vrijwilligers en Doarpsbelang. De gemeente houdt toezicht op de staat van onderhoud en laat reparaties uitvoeren.

Een speciale kommissie van Doarpsbelang is de redactie van de dorpskrant “De Flapút”.

Deze verschijnt 11 keer per jaar en wordt huis aan huis bezorgd; ook veel oud-inwoners van onze dorpen krijgen De Flapút bezorgd. Zodoende is deze dorpskrant een gewaardeerd “mienskipsbinend” element voor onze inwoners.

De website van Doarpsbelang moet  geactualiseerd worden en blijven. Wellicht dat de jeugd met hun ict-bekwaamheid hierbij kan worden ingeschakeld.

Het realiseren van een zgn. Rustpunt op de locatie van het voormalige treinstation te Jelsum lijkt nu vorm te krijgen. Het zal gerund worden door cliënten van Talant te Stiens.

Algemeen wordt het verdwijnen van de (openbare) school zeer betreurd.

Kan samenwerking met Dorpsbelang Britsum ook voordelen opleveren? Voor en tegen afwegen.

WOONOMGEVING

Onze dorpen onderscheiden zich van veel andere dorpen “op de klei” door een royale inbedding van boombeplanting.

Naast de fraaie states Dekema en Martena hebben we een aantal fraaie woningen en boerderijen. Alle boerderijgebouwen in de bebouwde kom en enkele daarbuiten hebben hun agrarische functie verloren. Om een voorbeeld te noemen: in 1950 werden in het totale gebied van Jelsum in 22 panden koeien gemolken, thans nog maar op 5 plaatsen.

De omgeving nodigt uit tot het maken van wandelingen en biedt talloze mogelijkheden voor fietsers om de omgeving te verkennen; bloeiende bermen dragen bij aan het gebruiksgenot.

Punten van zorg zijn:

– de breedte van het fietspad langs de Dokkumer Ie

– de breedte van de fietspaden in het Jelsumer Aldlân en in het verlengde van de Haskedyk  

   (het laatste is bovendien buitengewoon hobbelig)

– het ongedisciplineerd gedrag van schooljeugd op het Spoardyk (met z’n drieën fietsen en  

 gebruik door brommers is kwestie van handhaving!)

– onderhoud fietsbrug over de Koarnjumer Feart.

– onderhoud Tsjerkepaed en pad t.o. pastoriein Koarnjum.

– onderhoud tuinen bij groot deel van de huurwoningen is ver beneden peil; rode 

   beukenhaag bij Skierhústerwei?

Sinds enige tijd is Dekema State bereikbaar voor sloepen en het praamvaren vanuit Leeuwarden. Punt van zorg is het bevaarbaar houden van de vaarweg en de krappe doorvaart bij het Ulbepypke (Finsterbuorren).

Helaas zuchten onze dorpen onder het vliegtuiglawaai van de vliegbasis. Goed contact en tijdige informatie over buitengewone vliegoefeningen door de vliegbasis wordt op prijs gesteld. Doarpsbelang hecht bijzonder aan het blijvend vertegenwoordigd zijn in het COVM.

VERKEER

Door de aanwezigheid van de provinciale weg N 357 zijn onze dorpen goed bereikbaar.

De aanleg van 2 rotondes in de Brédyk hebben zeer bijgedragen het vloeiend afwikkelen van het uitgaande verkeer uit onze dorpen.

De aanleg van het Noordwest Tangent heeft bijgedragen aan minder files op de Brédyk, waardoor sluipverkeer door de dorpen minder plaatsvindt. Wellicht kunnen daardoor verbodsborden aan de Martenawei en Skierhústerwei wel verdwijnen.

Evenwel is sluipverkeer door zware vrachtwagens over Boarnsylsterwei en Martenawei als kortste wegverbinding tussen de beide dorpen en Aldlannen zeer ongewenst in verband met trillingen in de naastgelegen woningen. Een vrachtautoverbod is aan te raden dan wel het plaatsen van bloembakken (met stinzeplanten!). Dit kan tevens ertoe bijdragen dat er minder snel wordt gereden in de bebouwde kom.

Enkele risicovolle T-splitsingen zijn:

– Boarnsylsterwei-Skierhústerwei (weinig uitzicht, maar daardoor wel veilig?)

– Aldlânsdyk-Skierhústerwei (weinig ruimte door verkeerd geparkeerde auto’s)

– Martenawei-Helmblomstrjitte (voorrang onzeker vanwege “doorgaande asfaltweg”)

Het fietsverkeer is al even genoemd bij het hoofdstuk Woonomgeving. De reeds lang bestaande fietssnelweg langs de Brédyk met voorrang op toe leidende wegen biedt optimale mogelijkheden voor een vlot woon-werkverkeer. De veiligheid is sinds enige jaren fors verbeterd door tractorverkeer op de provinciale weg toe te laten. Ook de realisatie van het Spoardyk biedt een snelle fietsverbinding met Stiens.

Onze dorpen kennen een frequente busverbinding met Leeuwarden en Stiens langs de Brédyk; een minder frequente verbinding loopt door de bebouwde kom van Koarnjum.

De vaarverbinding over de Jelsumer Feart is al bij Woonomgeving genoemd.

Punt van zorg is het onderhoud paden en wegen, zoals:

– Skierhústerwei westelijk gedeelte

– Martenawei

– beide Aldlânsdiken

– fietspad bij Haskedyk

– fietspad tussen de Aldlânsdiken (met name de brug)

DUURZAAMHEID

Klimaatverandering leidt tot bewustwording van duurzame opwekking en gebruik van energie. Het initiatief van vier dorpen ten westen en ten oosten van de vliegbasis om in samenwerking met Defensie een zonnepark in te richten lijkt goede kans van slagen te hebben. Wellicht kan participatie van bewoners, verenigingen en stichtingen bijdragen aan de realisatie van dit project én mogelijk financieel profijt opleveren.

Zonnepanelen horen op daken en niet op (landbouw-) grond

Het plaatsen van zonnepanelen op pas gerenoveerde huurwoningen van de woningcorporatie is een stap in de goede richting!

Bij openbare parkeerterreinen zouden laadpunten moeten komen voor elektrische auto’s en – fietsen.

Voorlichting over duurzaamheid m.b.t. gebruik apparaten, verwarming, isolatie, enz. is wenselijk, bijvoorbeeld in samenwerking met het Ouderen Project.

OUDEREN

Voor ouderen zijn in onze dorpen een beperkt aantal woningen beschikbaar. Mede door het ontbreken van winkelvoorzieningen en de afstand tot zorg verlenende instanties vertrekken ouderen naar Leeuwarden of Stiens, hoewel Stiens tot op heden niet kan beantwoorden aan de vraag naar geschikte appartementen.

Het zogenaamde Ouderen Project beoogt ontspanning en een ontmoetingsplaats te bieden aan ouderen. Hiertoe wordt van september tot juni iedere 14 dagen een middag georganiseerd in De Bining met afwisselend biljarten en spelletjes en met activiteiten, zoals lezingen en presentaties. Daarna wordt een gezamenlijke warme maaltijd in de Túnmanswente genuttigd. Bovendien is een deel van de oudere dames als handwerkgroep actief. Een 5 tal dames organiseert en verzorgt deze bijeenkomsten. Het geheel is een samenwerkingsproject tussen De Bining en De Túnmanswente. Doarpsbelang en aantal fondsen dragen bij aan de financiering van het project.

Naast het ouderenproject is de Bining enkele middagen geopend voor 50-plussers voor kaart- en biljartspel. Tevens is er een koersbalgroep actief.

Aangeraden wordt eens voorlichting te geven over zaken als doorlopende abonnementen op bijvoorbeeld kabel t.v.

JEUGD

De speeltuinen voor de jongste jeugd zijn al genoemd bij Voorzieningen. Daarnaast is op een overhoek van het kunstgrasveld te Jelsum een boardingvoetbalveldje (Pannakooi) aangelegd.

Afgezien van de mogelijkheden, die toneel- en sportverenigingen bieden, zijn er voor de (oudere) jeugd geen faciliteiten in de dorpen.

Het is aan te raden de jeugd zelf te vragen waar zij behoefte aan heeft; dit zou goed kunnen in samenwerking met v.v.DTD. Jeugd zelf wat laten organiseren voor de eigen doelgroep levert in de regel wel draagvlak op. Buiten-fitness wordt als aantrekkelijke activiteit genoemd.

Om oudere jeugd binnen de dorpsgemeenschap te houden is het voorzien in betaalbare huurwoningen bittere noodzaak.

In ogenschouw genomen dat al tientallen jaren geen woningbouw in onze dorpen plaatsvindt en daarbovenop de woningcorporatie geen voorkeur mag/kan toepassen bij toewijzing van een woning aan dorpsgenoten, wordt het hoog tijd voor het vragen van ontheffing van de regelgeving in de Volkshuisvestingswet, die zo’n voorkeurstoewijzing verbiedt.

Het hooghouden van de leefbaarheid in onze dorpen en het floreren van diverse verenigingen staat en valt met de huisvesting van jeugd!

Aanbevelingen vanuit de leden

– betere bestrijding van de bereklauw

– dorpen verfraaien met aanplant stinzeplanten

– afvalbakken rond Dekema State

– meer hondendrollenbakken

– enkele openbare toiletten en gratis watertappunten

– minder reclame- en (overbodige)verkeersborden.

– verlichting van It Spoardyk (is niet iedereen het mee eens….)

– de wenselijkheid van een vrij liggend fietspad langs de Joussenwei i.v.m. schoolgaande jeugd dan wel een nog lagere snelheid in te stellen vindt gehoor bij meerderen.